Camarón de la Isla: een bohémien met 'duende'


Camarón de la Isla was de artiestennaam van José Monje Cruz (San Fernando 1950-Badalona 1992). Deze Spaanse ziguener en cantaor (flamencozanger) wordt algemeen beschouwd als één van de hoogtepunten binnen de flamenco >> muziek. Zijn bijnaam Camarón (garnaal) had hij te danken aan zijn magere lichaamsbouw en lichte, bijna doorschijnende huid. 'De la Isla' is een aanduiding van de plaats van zijn afkomst, San Fernando (Cádiz), dat ook "La Isla" (het eiland) genoemd wordt.

Camarón was min of meer een bohémien binnen de flamenco. Geld heeft hem dan ook nooit geïnteresseerd, wat vooral duidelijk werd na zijn dood, toen er een speciale hommenage moest worden georganiseerd om zijn weduwe en gezin bij te staan.

In de jaren 60 ontmoette hij de gitarist Paco de Lucía, wat van ongekend belang is geweest voor de ontwikkeling van deze muziek in de moderne tijd. Flamenco had toen al een traditie van enkele eeuwen, waarin ze door Spaanse zigeuners (gitanos) ontwikkeld werd. Er zijn ook duidelijk nog Arabische invloeden in te bespeuren.

Paco de Lucía, als gitarist, en Camarón, als cantaor (zanger) vormden lange tijd een duo. In die hoedanigheid namen ze sinds 1968 vele grammofoonplaten op, die nog altijd een mythisch gehalte hebben. Uiteindelijk namen ze materiaal op voor zo'n twintig elpee's, waarvan tijdens Camaróns leven zo'n 360.000 exemplaren werden verkocht. Later, toen Paco de Lucía andere wegen ging zoeken binnen de muziek, werd Tomatito de vaste gitarist van Camarón.

Zijn door de echte flamencoliefhebber verguisde album La Leyenda del Tiempo (1979) zorgde voor een doorbraak van de flamenco binnen de internationale muziekwereld. Tijdens deze opnamen werd een andere instrumentatie gebruikt dan de traditionele (zang en gitaar). Camarón begon daardoor op steeds meer internationale festivals op te treden. Artiesten in de wereld van de popmuziek, als Mick Jagger, waren bewonderaars van zijn talent.

In Spanje zelf zou dit dit album een aanzet zijn voor nieuwe stromingen binnen de flamencomuziek, als de Flamenco Fusión (Flamenco met Jazz, Flamecno met Rock, etc.). Groepen, die daardoor beïnvloed werden, waren o.a. Ketama en Pata Negra en tegenwoordig gaat dat verder met groepen o.a. Chambao, El Barrio en Ojos de Brujo.

In 1992 stierf José Monge Crúz op 42 jarige leeftijd aan de longkanker, waar hij jarenlang tegen gestreden had. Druggebruik, gecombineerd met kettingroken, had hem uitgemergeld. Zijn laatste elpee zou Soy Gitano (1989) zijn. Zijn dood bracht Camarón de la Isla op het niveau, dat het verdiende: meer dan 100.000 mensen bezochten zijn begrafenis. Ert werd een homenage-concert georganiseerd in Conde Duque te Madrid, waar vele collega's van hem optraden. Daarbuiten waren alternatieve homenages aan zijn persoon, verspreid over de stad.

Camarón is nog altijd de meest populaire en invloedrijke flamencozanger van eind 20ste eeuw. Met zijn toewijding, zijn voz gitana (rauwe en hese stem, met rajo, diepe emotie; ook genoemd voz afillá naar een cantaor uit de geschiedenis van de flamenco, El Fillo) en duende (magisch talent, genie), zong hij het echte cante jondo (de diepgang en toewijding, waarmee het lied, de 'copla' gezongen wordt). Na meer dan vijftien jaar is hij nog steeds een voorbeeld voor vele jonge flamencozangers.

In 2005 werd een film over het leven van José Monge gemaakt, onder de titel Camarón.

Ga verder naar de officiële website van Camarón.


Soy Gitano - Camarón de la Isla (1989)

Que ya no puedo aguantarme,
y ni vivir de esta manera
porque yo no pueo,
porque yo no quiero
ni aunque dios quiera
porque ya no puedo, ay porque yo no pueo,
ay porque ya no pueo
vivir sin ella


Soy gitano y vengo a tu casamiento
a partirme la camisa
La camisa que tengo
Yo soy gitano y vengo a tu casameinto
a partirme la camisa que tengo

Me retiro
del esparto yo m’aparto,
ay que del olivo ma retiro
ay del sarmiento m’arrepiento
de haberte querío tanto
ay que del olivo ma retiro

Soy gitano...

A mi me gusta saboreá la hierba la hierba buena
un cante por soleá
y una voz clara y serena
y una guitarra y tus ojos ay al laito d'una candela

Soy gitano...



>> Lees meer over flamenco.

>> Beluister Camarón op Youtube.